Do kluczowych umiejętności dziecka rozpoczynającego naukę w szkole podstawowej zalicza się:
- znajomość nazw liczb;
- umiejętność przyporządkowywania jednego do jednego (np. to są kotki, a to miseczki z mlekiem, czy dla wszystkich kotków wystarczy miseczek?);
- przeliczanie niezbyt dużych zbiorów;
- dodawanie i odejmowanie jednego elementu, (np. ile pionków do gry jest nam potrzebne, jeśli gra jeszcze tata?);
- używanie palców do dokonywania obliczeń;
- rozpoznawania symboli matematycznych (+, -, =);
- rozumienia, że ostatni liczebnik to jednocześnie określenie liczebności zbioru;
Niezbędne jest także rozumienie kilku zasad:
- liczenia: jeden obiekt = jeden liczebnik;
- porządku: po jeden zawsze będzie dwa;
- stałości liczby.
Wbrew pozorom rodzice mogą dziecku ogromnie pomóc w opanowaniu tych wszystkich umiejętności, a najlepiej jest do tego wykorzystać formę zabawy oraz gry, w które nie tylko przyjemnie jest grać, ale też łatwo je skonstruować i nie potrzeba dużych nakładów finansowych.
„Gry te znakomicie nadają się do kształtowania aspektu porządkowego liczby naturalnej. Sprzyjają także rozszerzeniu zakresu liczenia.” (prof. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska)
Zabawa I – gra w kartofla
Pozwala na rozumienie liczb naturalnych w aspekcie porządkowym, pozwala też ćwiczyć umiejętność liczenia powyżej 10. Wystarczy kartka papieru i długopisy w trzech kolorach. Najpierw przygotowanie planszy: dziecko dyktuje liczby od 1 do 20, a rodzic jednym kolorem je zapisuje na kartce w taki sposób, żeby były jak najbardziej „rozrzucone”. Następnie wyjaśnia dziecku zasady gry: „będziemy łączyć liczby, ale linie nie mogą się stykać ani krzyżować, bo za to jest punkt karny. Wygra ten, kto będzie ich miał mniej.” Następnie wybiera liczbę 1, otacza ją kółkiem i łączy kreską z dwójką, którą też otacza kółkiem. Dla uniknięcia pomyłek, każdy gracz używa innego koloru. Początkowo zabawa jest łatwa, ale z czasem stopień trudności wzrasta.
Trudniejsze warianty polegają na zwiększeniu liczb do 30 lub 40 lub ustaleniu, że jeden gracz łączy liczby parzyste, a drugi nieparzyste.
„Gra w kamyki jest okazją do kształtowania umiejętności dodawania, a ponadto przybliża dzieciom sens mnożenia.” (prof. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska)
Zabawa II – gra w kamyki
Ta stara gra wymaga zgromadzenia garści kamyków (mogą to być ziarna dużej fasoli lub drobne kasztany) oraz przygotowania kocyka i 4 sznurkowych pętli o różnej wielkości. Potrzebna też będzie kartka do zapisywania wyników oraz patyczki lub liczydło do ich obliczania. Dorosły układa na kocu – planszy pętle i objaśnia dziecku, że każda pętla ma swoją wartość, najmniejsza 2, a największa 4 i oznacza je kartonikami z napisanymi na nich cyframi. Poza pętlami umieszcza kartonik z 1 – te kamyki, które znajdą się poza pętlami otrzymują po jednym punkcie. Następnie bierze garść kamyków (np. 10) i podrzuca je do góry tak, aby wpadły do pętli. Każdy kamyk z pętli oznaczonej kartonikiem 5 ma pięć punktów, ten z 4 – cztery i tak dalej. Sposób obliczania wyniku może być bardzo różny, bo można liczby dodawać, mnożyć i dodawać lub kolejno odliczać patyczki czy koraliki liczydła. Warto pozwolić dziecku na samodzielne wymyślenie metody.
“Gra w bierki należy do gier – katastrof. Poruszenie innych bierek przy dobieraniu kolejnej kończy grę. Umowa ta wymusza dbałość o precyzję ruchów.” (prof. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska)
Zabawa III – gra w bierki
To niedoceniana przez dorosłych gra, która pozwala na ćwiczenie koncentracji, koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz umiejętności liczenia. Młodsze dzieci mogą każdą bierkę punktować tak samo (jedna bierka = jeden punkt), starsze w zależności od kształtu czy koloru (istnieją różne warianty bierek). Młodsi porównują: ja mam 5, ty masz 4, kto ma więcej, a starsi zamieniają bierkę (oszczep, bosak, itd.) na punkty i je sumują.
Gry opracowano na podstawie książki „Jak nauczyć dzieci sztuki konstruowania gier?” Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, Ewa Zielińska, Krystyna Dobosz